Cocoonery of Pandora (een hermythische* doos)

Fragment uit Blauwblad No. 04, november 2021: p.24-29.

Op maandag 27 september 2021 werd in de bibliotheek van de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen de Cocoonery of Pandora in gebruik genomen. De Cocoonery of Pandora is een artistieke ingreep/installatie van Wim Wauman gerealiseerd in opdracht van de onderzoeksgroep Body and Material Reinvented en werd geconcipieerd als een leeshoek, ‘hotspot’ voor artistiek of als ‘verleidelijk’ platform waar sleutelwerken, referenties en publicaties (i.s.m. de verschillende onderzoeksgroepen van de academie) gehuisvest en geconsulteerd kunnen worden.

De installatie omvat drie gelijkaardige boekenkasten uit berkenmultiplex (ca 110 x 120 x 40 cm), een kleine schrijftafel (met plaats voor een SONY bluetooth platenspeler), een vintage hoekbank (met opbergruimte), een uitgekiende selectie objecten (waaronder een mechanische schrijfmachine, een make-up ‘uilenspiegel’, een Sint-Jacobsschelp met apennoten en een balalaika), en een ‘drager’ voor de reeks Blauwbladpublicaties.

De dekplaten van de houten meubelstukken werden afgewerkt met luxueus composietfineer van Italiaanse makelij[1] en enkele kleine vellen natuurlijk Ziricotefineer. De ‘Zirocote’ – of wetenschappelijk, de Cordia dodecandra – is een kleine boom uit de familie der ruwbladigen waartou* ook het vergeet-mij-nietjes-geslacht behoort.

De kasten bevatten tien recto-verso gegraveerde panelen die de compartimenten voor de verschillende onderzoeksgroepen aanduiden en gepersonaliseerd werden met tal van grafische tekens die als een kromme-weg* naar de Blauwhauswereld wijzen: symbolen en stempelsporen, HekkenKruisSleutels en vreemdsprakerige stukjes #ToverSpraak uit de Blauwbladpublicaties.

Eigenlijk kunnen we de interventie misschien nog best vergelijken met een ‘(bijna) lege doos’, in wezen onvoltooid en aldus als een hoopvol werk-in-wording dat voor een langere termijn ter beschikking werd gesteld. Kortom: een functioneel en recreatief #WorkOnProgress.

In die doos zat een hoopvolle uitnodiging gericht aan de verschillende onderzoeksgroepen, vorsers en studenten om optimaal gebruik te maken van de mogelijkheden die door toevoeging van de Cocoonery aan de bestaande infrastructuur, werden geschapen. Een uitnodiging om content toe te voegen en te raadplegen; om het meubel te delen; om de verbeelding en de nieuwsgierigheid aan te wakkeren; eventueel de kromme-weg* van Blauwhaus te ontwarren en absorberen; en aldus een voorbeeldig statement te maken ‘waar alle betrokkenen mogelijk iets aan hebben’.

Een hermytische* doos.

De titel voor de installatie is dan ook niet zomaar uit de klucht gegrepen*: een Cocoonery (EN) is een vertrek voor zijderupsen om zich te voeden en cocons te vormen en dus een functionele structuur om zijde te oogsten: een luxueuze stof in de modesector. De cocon is een beschermend omhulsel, zoals een doos of schelp, voor een geïsoleerd proces van metamorfose: een hermetische vrijplaats voor de larve die vlinder zal worden.

Een ‘hermetische doos’ zoals de laat 15e-eeuwse Italiaanse studiolo: gewoonlijk een klein vertrek (in een paleis) voorbehouden voor studie, contemplatie en culturele interesses. Een plek voor intellectuelen, mecenassen, mystici en kluizenaars; en dichter bij huis: voor kunstenaars en vorsers om (artistiek) onderzoek te voeren? In de studiolo’s van Gubbio of Urbino zien we allerlei instrumenten, boeken en symbolische voorwerpen afgebeeld in een trompe l’œuil intarsia van ingewikkeld inlegwerk.

Voor we ingaan op de figuur van Pandora, wil ik nog iets kwijt over de (oorspronkelijke) Nederlandstalige titel voor de installatie: de Coconnerie van Pandora. Die bevatte immers een verdoken knipoog naar het Franse woord voor varkensstal ‘Cochonnerie‘ wat ons meteen zou kunnen doolverwijzen* naar het Orwelliaanse varken Sneeuwbal dat Blauwhaus als attribuut van Sint-Antonius liet rusten onder de overtreffende trap in De Tuin van Gistern* en Morgen[2]; en naar de uitdrukking ‘parels voor de zwijnen’ die we met betrekking tot onze inzet en respons zo graag in de bek nemen omdat we vooralsnog #Aardsmodern[3] plegen te zijn…

Ook zeer ‘Aardsmodern’ achten wij de Griekse figuur en veelgelaagde mythe van Pandora wiens naam vertaald kan worden als ‘draagster van alle gaven’ (‘all-given’) of als ‘schenkster van alle gaven’ (‘all-giving’).

De eerste interpretatie “draagster” werd geboekstaafd door Hesiodos[4] die Pandora afschilderde als een onbetrouwbaar vrouwelijk wezen: “een verleidelijk kwaad” die door een boze Zeus als straf en kwelling naar de mensenwereld werd gezonden.

De Britse classica Jane Ellen Harrison (°1850) stelt echter dat de figuur Pandora oorspronkelijk afgebeeld werd (op vazen) als “alles-gevende” godin die oprijst uit de Aarde – “ze is de Aarde” die alles voortbrengt en geeft. Harrison voorzag misschien hoe de “scheppende godin” Pandora bewust door Hesiodos (via zijn patriarchale mythologie) in de schaduw werd geplaatst en vervangen door de “dood-en-verderf brengende vrouw” Pandora[5].

De bekende en gangbare mythe van Pandora, met haar ‘doos’ (wat eigenlijk een ‘kruik’ was tot iemand als Erasmus het Griekse pithos verwarde tot* het Latijnse pyxis ‘doos’) zou dan geen ‘echte mythe’ zijn, maar een antifeministische fabel, mogelijk verzonnen door Hesiodos zelf. Andere bronnen beweren dan weer dat er aanwijzingen zouden zijn dat Pandora zelf ‘de kruik’ was: de procreatieve moederschoot, het heilige vat, de graal.

Al die ambivalentie maakt dat Blauwe Wolk in de mythische Pandora – de gedemoniseerde godin die refereert aan Moeder Aarde; die vasthoudt én geeft – een uitermate geschikte patrones vond voor de installatie. Hij zag in haar een heilzaam vat, een conceptuele container en een metafoor die op overdrachtelijke wijze ook de Cocoonery zelf representeert: de raadselachtige en door verhalen bekrachtigde – of hermythische* – doos die kennis en weelde, de verze* vruchten van arbeid en onderzoek bevat, deelt en schenkt.

Tenslotte stellen wij voor om haar attribuut (kruik of doos) in de wereld van het Blauwhaus alvast te vervangen door een cornucopia – een ‘hoorn des overvloeds’ die ons ‘alles’ geeft: geschenken, verze vruchten* en zegeningen: ‘verzilverd blauw’ en hopen wij thans een ‘bijna lege doos’ bij te kunnen dragen aan haar eerherstel als Aardsmoderne godin.

Voetnootjes:
[1] www.alpi.it
[2] Blauwblad No. 00, p. 28-29.
[3] Blauwblad No. 03/Waartoublad, p. 29.
[4] Hesiodos: Theogony (c. 730–700 v.C.) and Works and Days (c. 700 v.C.).
[5] Harrison (1903): Prolegomena to the Study of Greek Religion, 1922: 283–85.


TAGS